Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ

Αφορμή για τις σκέψεις που ακολουθούν αποτελεί η έκρηξη του λεγομένου Ανωνύμου του Έλληνος. Που ξυπνάει το πρωί και πάει στη δουλειά του, ακούει στο ραδιόφωνο κάθε μέρα την ίδια πολιτική ειδησεογραφία, διαβάζει στην εφημερίδα τις ίδιες στήλες και παρακολουθεί τα ίδια συμπαθή και ταλαντούχα πρόσωπα να προσδίδουν στην έκθεσή τους κάθε μέρα μία διαφορετικότητα στην μετάδοση των πολιτικών γεγονότων. Που εργάζεται φιλότιμα και έντιμα για να κερδίσει τα προς το ζην ή ευ ζην, και επιστρέφει το βράδυ στο σπίτι του για να επιβεβαιώσει από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης την αντίληψή του για τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα. Καταγγελίες για διαφθορά, «αποκλειστικά» ρεπορτάζ για αποκλίνουσες πολιτικές συμπεριφορές, ή, στην καλύτερη περίπτωση, πρωτότυπες περιγραφές εγκληματικών φυσιογνωμιών και εγκληματικών πράξεων, για να προχωρήσει ταχέως και πάλιν στον έγγραφο τύπο, μήπως διέλαθε της προσοχής του κάποιο σημαντικό πολιτικό γεγονός.
Κατά τη διάρκεια της ανωτέρω κοινωνικής του δραστηριότητας, αναζητεί αενάως ένα πρότυπο. Ένα πρόσωπο, το οποίο φέρει τα χαρακτηριστικά του μέσου Έλληνα, και το οποίο είναι σε θέση να προσεγγίσει και ενδεχομένως να του ομοιάσει. Ένα πρόσωπο ειλικρινές, εργατικό, φιλότιμο, καλοπροαίρετο και «ετοιμοπόλεμο» να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία που θα εμφανισθεί ενώπιόν του. Ένα πρόσωπο του δημοσίου βίου, που ασχολείται με τα κοινά πράγματα, και έχει την ανάγκη να προσφέρει έστω και το μηδέν, ή τουλάχιστον να επιχειρήσει με τρόπο πειστικό ότι τέλεσε την αρχή της απόπειρας να προσεγγίσει το μηδέν. Διότι το να αναμένει κανείς διατυπώσεις όπως αυτές φέρονται από το σύγχρονο πολιτικό γίγνεσθαι, περί επίλυσης προβλημάτων και ετοιμότητας στην αντιμετώπιση κρίσεων, θα πρέπει να συμβιβασθεί με την ιδέα ότι αρέσκεται στο να ακούει ψευδολογίες, και θα είναι συνεπέστατος προς τη θέση του. Διότι η μεταφορά του πολιτικού όντος σε μία μυθική πραγματικότητα είναι πραγματικά μία ηδονή, η οποία δεν έχει όμοια στην υπαρκτή πολιτική. Είναι μία επίπλαστη και φανταστική κατάσταση, που μπορεί να συγκριθεί με τον οξύ προβληματισμό του κριτικού κινηματογράφου. Το στήσιμο του σύγχρονου πολιτικού είναι πλέον τόσο αυτονόητο, που περιμένει κανείς κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας του μαζί του, εάν και όποτε αυτή συμβαίνει, συγκεκριμένες αντιδράσεις, συγκεκριμένη συμπεριφορά, συγκεκριμένα σκηνικά, συγκεκριμένα κοστούμια, συγκεκριμένους ακροατές και συγκεκριμένες τοποθετήσεις και διατυπώσεις. Η παρουσία του σύγχρονου πολιτικού χαρακτηρίζεται από τέτοια νομοτέλεια που ο νόμος του Νεύτωνα θα ωχριούσε μπροστά του.

Είναι πλέον ανάγκη να ακουστεί η θέση του Ανωνύμου, χωρίς αυτός να περιμένει καμία ιδιαίτερα ριζοσπαστική αλλαγή, αλλά πρέπει να τοποθετηθεί. Με τρόπο τέτοιο, ώστε να μην είναι σε θέση πλέον ο σύγχρονος πολιτικός να τον πλησιάσει, διότι θα τον σέβεται. Τουλάχιστον θα τον αναζητήσει ο ίδιος ο πολιτικός. Είναι και αυτό μία διαφορά, που δεν έχει βιώσει μέχρι σήμερα ο Ανώνυμος ο Έλλην. Διότι μέχρι σήμερα αυτός είναι εκείνος που επιχειρούσε να προσεγγίσει τον σύγχρονο πολιτικό, και εάν το επιτύγχανε, επέστρεφε υπερήφανος στην εστία του έχοντας μολυνθεί και ο ίδιος από την νόσο του δυσπρόσιτου.

Οι περιστάσεις και οι συγκυρίες είναι πρόσφορες να στραφεί η σύγχρονη πολιτική επιστήμη στην έννοια του προσώπου. Δεν υπάρχει πλέον ορατή διαφορετικότητα στην πολιτική ιδεολογία και θεωρία, πολλώ δε μάλλον, δεν υπάρχει πλέον πολιτική ιδεολογία αποξενωμένη από την έννοια του προσώπου. Προτιμότερος ο αριστερός με αληθινό πρόσωπο από τον φαύλο και απόμακρο δεξιό. Προτιμότερος ο δεξιός με αληθινό πρόσωπο από τον ύπουλο και εξωπραγματικό αριστερό. Προτιμότερος εν τελευταία αναλύσει ο απολιτικός δημοκρατικός με υπαρκτά προσωπικά στοιχεία και από τους δύο ανωτέρω. Η έννοια του προσώπου στην πολιτική θεωρία χαρακτηρίζεται από έναν ασύμμετρο νόστο. Νόστος, διότι στον αγώνα του Ανωνύμου του Έλληνος είναι εμφανής η αναζήτηση της πολιτικής του Ιθάκης, και ασύμμετρος, διότι η αναζήτηση αυτή δεν είναι πολιτικά μονοδιανυσματική. Δεν είναι εύκολος ο δρόμος της προσωπικής θεωρίας στην πολιτική επιστήμη. Είναι όμως ο συνεπέστερος στην ανάγκη του Ανωνύμου του Έλληνος να επικοινωνήσει πολιτικά με το πρότυπό του και να συνδράμει και αυτός πλέον στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.

Ευχή του να είναι η Ελλάδα ο τόπος που θα επιχειρηθεί ο προβληματισμός και θα γεννηθεί ο απόγονος του Λεβιάθαν του Hobbes, λιγότερο τέρας από τον πρόγονό του και περισσότερο ανθρωποκεντρικός. Με σημείο αναφοράς την Καντιανή κατηγορική προσταγή, να συμπεριφέρεται ο απόγονος του Λεβιάθαν με το ίδιο πρόσωπο στη Δημόσια Διοίκηση, την τοπική αυτοδιοίκηση και την κρατική εξουσία, όπως αυτό είναι διαμορφωμένο στον ιδιωτικό του βίο. Ένα πρόσωπο ειλικρινές, εργατικό, φιλότιμο, καλοπροαίρετο και ετοιμοπόλεμο να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία που θα εμφανισθεί ενώπιόν του. Χωρίς υστεροβουλία και ιδιοτέλεια. Συμμετέχοντας ελεύθερα σε ένα εργαστήρι παραγωγής πολιτικής χωρίς την πρόθεση να αγνοήσει τους ήδη υπάρχοντες πολιτικούς σχηματισμούς. Ίσως καλώντας και αυτούς να συμμετάσχουν στο εργαστήρι πολιτικής.

Η κρίση θα είναι πολύ σκληρή. Και εάν δεν πετύχει το σκοπό του να εγκαθιδρύσει και να διαδώσει την έννοια του προσώπου στη σύγχρονη πολιτική επιστήμη και πράξη, πάλι είναι αναγκαίο να μην έχει τίποτε να απωλέσει. Απολύτως τίποτα. Θα επιστρέψει στην εργασία του και το πρόγραμμα που ακολουθεί καθημερινά. Θα ξυπνάει το πρωί και θα πηγαίνει στη δουλειά του, θα ακούει στο ραδιόφωνο κάθε μέρα την ίδια πολιτική ειδησεογραφία, θα διαβάζει στην εφημερίδα τις ίδιες στήλες και θα παρακολουθεί τους ίδιους δημοσιογράφους να προσδίδουν κάθε μέρα την προσδοκώμενη διαφορετικότητα στην μετάδοση των πολιτικών γεγονότων. Θα εργάζεται φιλότιμα και έντιμα για να κερδίσει τα προς το ζην ή ευ ζην, και θα επιστρέφει το βράδυ στο σπίτι του για να επιβεβαιώσει από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης την αντίληψή του για τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα.

Διότι η πολιτική δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός του. Δεν συνάδει με την έννοια του προσώπου στην πολιτική θεωρία που προσδοκά να γεννηθεί.


Βόννη, 6 Μαίου 2003